Landschap & attracties
De omgeving van de Heerlijkheid is een prentenboek van de Nederlandse geschiedenis, en toont meer dan 1000 jaar geschiedenis in een notendop.
De Heerlijkheid Appeltern is gelegen op een oeverwal (een zandige rug) langs de Maas. Op deze oeverwal is meer dan 1000 jaar geleden ook het dorp Appeltern gesticht. De tufstenen toren van het protestantse kerkje in het dorp stamt uit die tijd.
In 1321 is in opdracht van Graaf Reinoud II van Gelre, de Nieuwe Wetering gegraven. Via deze Wetering wordt het kwel- en regenwater van het zuid-oostelijke deel van het Land van Maas en Waal, reikend tot aan Nijmegen, via een sluis afgevoerd naar de Maas. Langs de wetering ligt een oude kade, waarvan de oorsprong terug gaat naar de vroege middeleeuwen. Ten noorden van de kade, in het gebied tussen de Walstraat en de Kasteelstraat is de middeleeuw=se verkaveling behouden gebleven.
De ringdijk rond het huis Appeltern is meer dan 500 jaar oud, en behoort tot de oudste bedijkingen in het rivierengebied. De dijk tussen de kasteelplaats en de Maas dateert van ongeveer 1800. De Huidige Maasdijk is aangelegd in 1932, in het kader van de Maaswerken. De verbetering van de waterafvoer en bevaarbaarheid van de Maas waartoe besloten werd na de grote overstroming van 1926.
Het gebied tussen de Wetering en de Maas wordt De Tuut genoemd. Mogelijk verwijst deze naam naar de vorm van het water bij het stoomgemaal dat met enige fantasie de vorm van een puntzak of ‘tuyt’ heeft. Vlak bij de Tuut, richting Batenburg, ligt het Spikswiel. Een oude oeverwaldoorbraak die omstreeks 1450, vanwege de overlast van het bij hoogwater van de Maas door gat stromende water, gedicht is door de bewoners van het dorpje Altforst.
Stoomgemaal De Tuut
In de 19 eeuw en het begin van de 20e eeuw zijn er in Maas en Waal zeven stoomgemalen gebouwd. Al die gemalen losten echter de wateroverlast in het zuid oostelijke deel van het gebied, van Appeltern tot Overasselt en Heumen echter niet op. Plannen genoeg, maar vanwege het verzet van de bevolking, die al de voorgestelde ingrepen veel te duur vond, kwam daar niets van terecht. Pas onder aandrang van de nieuwe commissaris van de Koningin van Citters, die zich het lot van de verarmde bevolking in het gebied aantrok, werd er door het polderbestuur actie ondernomen. Dat leidde er toe dat uiteindelijk, in 1917 en 1918, als laatste het stoomgemaal bij Appeltern is gebouwd.
Bijna vijftig jaar lang, van 1919 tot 1967 is het stoomgemaal in gebruik geweest. Het heeft al die jaren trouw dienst gedaan, zonder haperingen en zonder ongelukken. Door het stoomgemaal is de waterafvoer in het zuid-oosten van Maas en Waal sterk verbeterd. Dat kwam de landbouw en daarmee de welvaart in het gebied zeer ten goede. In 1926 heeft het gemaal geholpen om het gebied weer droog te malen na de overstroming die het gevolg was van de dijkdoorbraak bij Overasselt op 31 december 1925. www.de-tuut.nl
De Tuinen
Appeltern dankt zijn landelijke bekendheid voor een niet gering deel aan De Tuinen van Appeltern. Van de Heerlijkheid naar de tuinen, langs de Wetering is het slechts 500 meter.
Begin jaren ’80 van de vorige eeuw startte Ben van Ooijen een hoveniersbedrijf te Appeltern. Na verloop van tijd richtte hij bij zijn bedrijfsloods aan de Walstraat een aantal voorbeeldtuintjes in. Die tuintjes waren bedoeld als voorbeeld van wat zijn hoveniersbedrijf aan tuinen kon aanleggen. Al snel waren de voorbeeldtuintjes bekender dan het hoveniersbedrijf en in 1988 besloot Ben een tuinpark aan te leggen waarin alle in Nederland verkrijgbare planten tentoon gesteld moesten worden. Dat park, van aanvankelijk een halve hectare is in de 25 jaar nadien uitgegroeid tot het landelijk bekende tuinpark dat inmiddels 22 hectare groot is en nog steeds groeit.
