Joan Derk van der Capellen tot den Pol, heer van Appeltern, Altforst enz. 1741 – 1784
‘Uw getrouwe medeburger’, zo ondertekende Baron Joan Derk van der Capellen, heer van Appeltern en Altforst, het Democratisch Manifest, de oproep aan het volk van Nederland om de stadhouder af te zetten en op democratische wijze een regering te kiezen. Hij schreef het manifest in de zomer van 1781 op zijn landhuis in Appeltern. Daardoor werd hij tot in onze tijd de meest bekende Appelterner.
Joan Derk van der Capellen was in de tijd van stand en status, van jonkvrouwen, graven en baronnen een bijzonder man, van adel, dus een edelman, maar desondanks toch voorvechter van de democratie. Hij is zelfs een van de pioniers van de democratie in Nederland. Het Democratisch Manifest, een oproep aan het ‘Volk van Nederland’ om de democratische vrijheden in te voeren, was het begin van de ontwikkeling die geleid heeft tot het moderne Nederland van nu. Ook nu nog profiteren we van en bouwen we voort op wat hij gedurende zijn leven geschreven en gedaan heeft.
Joan Derk verdient een ereplaats in onze vaderlandse geschiedenis. Hij heeft immers het leven van iedereen die na hem in Nederland geleefd heeft ten goede beïnvloed. De invoering van de democratie heeft ons dagelijks leven en de omgang met elkaar totaal veranderd. Ook is de democratische inrichting van onze samenleving van grote betekenis geweest voor de ontwikkeling van onze welvaart.
Joan Derk van der Capellen is jong gestorven. Nog net geen 43 jaar oud, is hij in 1784 te Zwolle overleden. De laatste jaren van zijn leven, na het overlijden van zijn vader in 1780, heeft hij op het landgoed Appeltern gewoond. Daar heeft hij de oproep aan het volk van Nederland, het Democratisch manifest, geschreven.
Hij is in 1741 geboren, in het huis van zijn grootvader van moederszijde Derk Reinier van Bassenn te Tiel, niet ver van Appeltern. Zijn grootvader was burgemeester van Arnhem, maar is afgezet en uit de stad verbannen vanwege zijn progressieve ideeën. Wellicht ligt daar, bij zijn grootvader, de bron van Joan Derks latere belangstelling voor politiek in het algemeen en voor het democratisch gedachtegoed in het bijzonder.
Met zijn vader, Frederik Jacob Derk van der Capellen, heer van Appeltern, Altforst, Boelenham en Hagen, lid van de ridderschap van Maas en Waal, ambtsjonker en Heemraad van Maas en Waal en ook nog militair in de rang van majoor van de infanterie, heeft hij het altijd slecht kunnen vinden. Zijn vader was weinig thuis. Hij woonde meestentijds bij zijn detachement. Zijn moeder, Anna Elisabeth van Bassenn, draaide dan ook grotendeels op voor zijn opvoeding.
Joan Derk is in 1766 getrouwd met Hildegonda Anna Bentinck tot Wittenstein en in 1767 is zijn enige dochter, Anna Elisabeth (Betje) geboren. Na haar huwelijk met Rudolph Christiaan des H.R. rijksgraaf van Rechteren, heer van Westerveld, Gerenstein en Tull en ’t Waal, werd zij de Gravin van Rechteren, waarnaar de weg langs het landgoed Appeltern vernoemd is (PM check). Zijn tweede kind, een zoon, is kort na de geboorte overleden. Joan Derk heeft niet veel over zijn huiselijk leven geschreven en nooit over de dood van zijn zoon. Wel is bekend dat hij veel verdriet heeft gekend en zijn leven lang getobd heeft met zijn gezondheid. In sommige publicaties wordt Joan Derk afgeschilderd als een hypochonder, maar als je op zo jonge leeftijd overlijdt, dan was de ziekte kennelijk toch niet helemaal ingebeeld.
Het grootste deel van zijn leven heeft Joan Derk doorgebracht in Overijssel, waar hij de havezaten (landgoederen) Bredenhorst en later Op de Pol bezat. Op deze havezaten heeft hij nooit gewoond. Hij woonde het grootste deel van zijn leven in Zwolle. (meer)
